Najgorsi królowie elekcyjni

  Henryk Walezy (1551-1589) – pierwszy polski król elekcyjny i wielki książę litewski w latach 1573-1575, a od 1574 roku król Francji. Był czwartym synem Henryka II Walezjusza i Katarzyny Medycejskiej. Od 1567 roku rządził Andegawenią.

Krytykowano króla i jego francuski dwór za swobodę obyczajów, za odsuwanie Polaków, a samego monarchę za samowolę w rozdawaniu urzędów i honorów. Miano mu za złe, że nie kwapi się z poślubieniem infantki Anny Jagiellonki poieważ uzgadniając elekcję planowano ślub Henryka z Anną. On miał jednak 23 lata, ona zaś ponad 30 więcej, stąd nie spieszno mu było do żeniaczki. Nie ożenił się z córką wygasłej dynastii Jagiellonów i ani myślał respektować polskie tradycje.
Ratuje go tylko to, że nie zdążył wiele w Polsce napsuć. Paniczyk nie rozumiejący miejscowych obyczajów i plujący na własne obietnice.
W czerwcu 1574 r. dotarła do niego wieść o śmierci brata. Zgodnie z prawem to jemu przypadała w takiej sytuacji francuska korona. Kilka dni później, nocą z 18 na 19 czerwca 1574 r. potajemnie, nie zasięgnąwszy rady senatu, w przebraniu, opuścił Wawel i udał się pospiesznie w kierunku granicy. Królowi towarzyszyli jego lokaj Jan du Halde, dworzanin Gilles de Souvré, lekarz Marek Miron i kapitan gwardii Mikołaj de Larchant.
Strażnikowi powiedział, że udaje się na schadzkę. W Paryżu przejął władzę nad swym ojczystym krajem.
Zginął tragicznie. 1 sierpnia 1589 r., zamordowany na sedesie przez podstępnego mnicha (Dominikanina Jakuba Clémenta.) Na nim skończyła się historii francuskiej dynastii Walezjuszy.

August III Sas (1696-1763) - elektor saski i elekcyjny król Polski, syn Augusta II Mocnego. Tron saski objął po śmierci ojca, w 1733 roku. Podjął wówczas również starania o koronę polską. Początkowo – 12 września 1733 roku – przegrał rywalizację ze Stanisławem Leszczyńskim, jednak w wyniku zbrojnej interwencji Rosji elekcję powtórzono 5 października, tym razem wybierając na władcę Augusta III. Został koronowany w styczniu 1734 roku. Został królem, choć wcale nie miał poparcia Polaków. Wyniesiony na tron pod osłoną rosyjskich wojsk. Na jego koronacji zjawiło się tak niewielu senatorów, że niemal zabrakło ludzi potrzebnych do tego, by zgodnie z ceremoniałem nieść monarsze insygnia. Niska frekwencja uniemożliwiła też zorganizowanie sejmu koronacyjnego. Coś takiego nie zdarzyło się nigdy wcześniej w polskiej historii. Nie był władcą, ale popychadłem. Stale chodził na rosyjskim pasku, a nad Wisłą niemal nie przebywał. Wolał zajmował się sprawami rodzinnej Saksonii. Jego panowanie zagwarantowało, że Polska już nie zdoła uwolnić się spod kurateli carów.
Podstawą panowania Augusta III był silny sojusz z Rosją. Utrzymywał się on aż do śmierci cesarzowej Elżbiety Romanowej w 1762 roku.
Kolejni władcy Rosji, Piotr III i Katarzyna II, przestali jednak udzielać mu poparcia. Przesądziło o losie wojny siedmioletniej, która pogrzebała nadzieje polskiego króla na przejęcie Śląska oraz koronę cesarską. Zaważyło też na dalszych losach związku polsko-saskiego.
August III, zagrożony  przygotowywanym przez Czartoryskich zamachem stanu, opuścił Polskę na początku 1763 roku. Niedługo później zmarł w Dreźnie.

Zygmunt III Waza (1566-1632) – Elekcyjny król Polski z dynastii Wazów. Był synem króla Szwecji Jana III Wazy i poślubionej mu polskiej królewny Katarzyny Jagiellonki.
Wybrany na tron 19 sierpnia 1587r., bo po matce był spadkobiercą Jagiellonów. Poddani chcieli w nim widzieć Polaka. On jednak na pierwszym miejscu zawsze stawiał Szwecję i swoje dziedziczne prawa do niej. Poślubił kolejno dwie austriackie księżniczki – Annę oraz jej siostrę Konstancję. W 1592 roku przejął także tron Szwecji, który jednak utracił już w roku 1599.
Wplątał nową ojczyznę w trwające dekadami wojny ze skandynawskim państwem. W początkowych latach panowania, zachęcany przez ojca, rozważał nawet porzucenie polskiego tronu i ucieczkę do Szwecji. Potem proponował Habsburgom, że sprzeda im polską koronę.
To on umożliwił połączenie Prus Książęcych z Brandenburgią. A tym samym otworzył drogę do budowy nowożytnego mocarstwa pruskiego.
Za jego panowania doszło do kilku świetnych sukcesów zbrojnych: zwycięstw pod Kłuszynem (1610), Chocimiem (1621) i Smoleńskiem (1611), a także do krótkotrwałego zajęcia Moskwy (1610-1612). W 1596 roku przeniósł stolicę państwa z Krakowa do Warszawy.

Michał Korybut Wiśniowiecki (1640r. - 1673r.) - Został wybrany na króla na sejmie elekcyjnym 19 czerwca 1669 roku. Koronowany został 29 września 1669 w Krakowie.
Rozczarował każdego. Od razu podjęto próby odsunięcia go od władzy. Był świetnie wykształcony, ale nie dawał dowodów wielkiej inteligencji. Przez przeciwników nazywany głupcem, małpą, a nawet… zastrachaną sową.
O Michale Korybucie-Wiśniowieckim prof. Władysław Konopczyński napisał kiedyś, że „Mówił ośmiu językami, ale w żadnym z nich nie miał nic ciekawego do powiedzenia“.
W polskiej historiografii i publicystyce historycznej pokutował wizerunek króla półgłówka, którego jednym zajęciem było obżarstwo, a los państwa obchodził go tyle co zeszłoroczny śnieg. W dodatku król miał być impotentem lub nawet homoseksualistą, ponieważ nie spłodził potomka, a o jego przygodach łóżkowych było cicho.
Utracił Podole i pozwolił tureckim wojskom dotrzeć aż pod bramy Lwowa. Zmarł 10 listopada 1673r. na skutek problemów żołądkowych. Być może od zakaźnej biegunki, albo na skutek zatrucia mieszanką ogórków i miodu pitnego.

Jan Kazimierz Waza (1609-1672) – polski król elekcyjny i wielki książę litewski z dynastii Wazów, syn Zygmunta III. Juz w młodości trafił do więzienia, spędził dwa lata we francuskiej twierdzy, pod zarzutem szpiegostwa.
Jego starszy brat Władysław zmarł a na jego miejsce na polskim tronie zasiadł Jan w styczniu 1649r. cztery miesiące po koronacji poślubił wdowę po bracie, Ludwikę Marię Gonzagę, po czym sprowadził ze sobą same nieszczęścia na kraj.
Nie potrafił zahamować powstania kozaków, zawarł niekorzystną ugodę z Tatarami, oddał Ukrainę Rosjanom. A wreszcie – nie zdołał zapobiec szwedzkiemu potopowi. Wyraził zgodę, by Prusy Książęce ostatecznie uniezależniły się od Rzeczpospolitej. Stale zmagał się z potężną opozycją magnacką, a przez poddanych był uważany za zbyt wyniosłego.
To za jego czasów po raz pierwszy zerwano sejm wykorzystując tak zwane liberum veto.
Po śmierci żony zrzekł się korony 16 września 1668r. a 30 kwietnia 1669 wyjechał do Francji, gdzie uzyskał niezwykle dochodowe opactwo Saint-Germain-des-pres, którego został 76. opatem. Zmarł cztery lata po abdykacji – 16 grudnia 1672r.